چکیده

با وجود تلاش سازندگان ماشین آلات کشاورزی و قانون گذاران طی قرن گذشته، تعدد سوانح و تلفات در صنعت و حوزه کشاورزی را به یکی از پرخطرترین صنایع موجود تبدیل کرده است. در این مقاله ابتدا علل و آمار سوانح، سپس دلایل بی توجهی کاربران ماشین آلات و در پایان علائم هشدار تصویری بررسی شدند تا راهی برای کاهش جراحات کشنده و غیر کشنده در هنگام کار با تراکتوربیابیم و به کاربران در عرصه کشاورزی پیشنهاد دهیم. علائم هشدار تصویری می توانند به سرعت توجه کاربر تراکتور را به خطر احتمالی که پیش روی اوست جلب کنند و رفتار او را در شرایط مختلف بهبود بخشند. البته علائم تصویری هنوز جای خود را در میان کاربران خیلی باز نکرده اند و در نقاط مختلف دنیا و در بین سنین مختلف برداشت های مختلف و متفاوتی از آن ها می شود. برای بهبود علائم موجود و ابداع علائم جدید درحوزه کشاورزی در راستای کاهش سوانح، پژوهش های بسیاری در حوزه بین المللی قابل انجام است.

مقدمه

کشاورزی از جمله صنایعی است که در طی یک قرن گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است، البته میتوان گفت که این پیشرفت از همه جوانب نبوده است. یکی از دلایل پیشرفت حوزه کشاورزیرا می تواند نقش کشاورزی در تامین خوراک و زنده ماندن انسان ها بیان کرد. در مدیریت کشاورزى، بر خلاف دیگر صنایع، به دلیل سر و کار داشتن با طبیعت تصمیم گیرى سریع و پرخطر امرى معمول مى باشد.

اگرچه تمهیدات سازندگان ماشین آلات کشاورزی را نمی توان نادیده گرفت؛ متاسفانه تمرکز روی افزایش کارایی ماشین آلات کشاورزی موجب غفلت از ایمنی کاربران کشاورز این ماشین آلات شده است. اکنون کشاورزی جزء پرخطرترین صنایع محسوب می شود و تنها در سال  2014در آمریکا چهار هزار جوان زیر بیست سال در حین کار کشاورزى مصدوم  و دچار آسیب های جدی شده اند حتی در برخی از این سوانح جان کاربر کشاورزی از بین رفته است.

در این مقاله ابتدا آماری از سوانح کاربر تراکتور داده می شود که در آن تعداد فوت نسبت به صنایع دیگر خیلی بالا است و خانواده کشاورزان هم به دلیل کمک در کارهای کشاورزی و از طرفی با توجه به این موضوع که بسیاری از کشاورزان  در محیط کار و کشورزی خود زندگی میکنند در این آمار حضور پررنگی دارند.

سپس در این مقاله به بررسی کم توجهی کاربران تراکتور نسبت به ایمنی خودشان میپردازیم.

 در پایان فواید علائم هشدار تصویری با توجه به فهم سریع آنها بدون نیاز به متن توضیح داده می شود و پتانسیل این علائم در کاهش سوانح و افزایش ایمنی کاربران تراکتور سنجیده خواهد شد.

2-مواد و روش ها

ما در این مقاله به بررسی تاریخچه و میزان کارآمدی روش های افزایش ایمنی کاربر تراکتور به کمک منابع معتبر تاریخ شناسان و آمار رسمی سوانح و تلفات مرتبط با ماشین آلات کشاورزی میپردازیم. متاسفانه پژوهش های زیادی در مورد کاربرد دفترچه ها و هشدارهای ایمنی در میان کاربران ماشین آلات کشاورزی انجام نشده است. به کمک پرسشنامه های پر شده توسط کاربران تراکتور، آگاهی آنان نسبت به خطراتی که تهدیدشان می کندسنجیده شده است. اگرچه ایمنی کاربر تراکتور بسیار جای کار دارد، در این مقاله سعی شده خواننده از خلاء پژوهش موجود در این زمینه آگاه شود.

3-بحث ها و نتایج

3-1سوانح کاربر تراکتور

متاسفانه آمار هولناک سوانح در حوزه کشاورزی به اندازه پیشرفت این صنعت در ضمینه تکنولوژی ماشین آلات کشاورزی کاهش نیافته است. از اواسط قرن بیستم مهندسان کشاورزى متخصص در حوزه ایمنى با مشکل عدم کاهش چشمگیر آمار مرگ و میر مرتبط با تراکتور مواجه بوده اند به صورتی که این کاهش بسیار اندک و نامحسوس بوده است. به گفته سازمان ملى ایمنى و سلامت کار آمریکا کشاورزى جزء پرخطرترین صنایع قرارگرفته است. این سازمان توضیح می دهد که کشاورزی از جمله معدود صنایعى است که علاوه بر کشاورزان، خانواده آنان نیز معمولا در کار سهیم هستند و در محل کارشان زندگى هم  مى کنند. در نتیجه تعداد افرادی که در خطر جراحات کشنده و غیر کشندهناشی از سوانح این صنعت قرار دارند بسیار بیشتر از آمار رسمی کارکنان این حوزه خواهد بود.

در سال 2017 در آمریکا حدود دو میلیون نفر به صورت تمام وقت در قسمت تولید محصولات کشاورزى استخدام بوده اند و نرخ فوت بر اثرسوانح مرتبط با کار 21.٤ نفر از هر صد هزار نفر در سال 2016 اعلام شده است در این آمار مهم ترین عامل مرگ واژگون شدن تراکتور ذکر شده که با استفاده از سازه حفاظتی  ROP مى توان از اینگونه سوانح جلوگیرى کرد. همچنین هر روز حدود 100 نفر دچار جراحاتى مى شوند که به موجب آن دچار آسیب های بدنی میشوند و همچنین  براى مدتى از کار باز مى مانند. طبق مصوبه سازمان سلامتى و ایمنى کار آمریکا، تراکتور هایى که بیش از بیست اسب بخار قدرت دارند باید به سازه حفاظتى ROP و کمربند ایمنى مجهز باشند؛ البته هرگز کمربند به تنهایى توصیه نمى شود چرا که کاربر را کاملا زیر تراکتور له مى کند. در سال 2006 تنها 59 درصد از بیش از چهار میلیون تراکتور کشاورزی در حال کار در آمریکا مجهز به ROP بوده اند – این نسبت تا سال 2011 ثابت مانده و افزایش نیافته است.

3-2 کم توجهی کاربر تراکتور به ایمنی

در این قسمت کم توجهی کاربران ماشین آلات کشاورزی به توصیه های ایمنی و تلاش سازندگان برای مقابله با این معضل بررسی می شوند.یکی از این دلایل را میتوان اینگونه ذکر کرد که کشاورزان دفترچه ماشین آلات و به ویژه هشدار هاى ایمنى را مطالعه نمى کنند که نتیجه آن جراحت و فوت کاربران تراکتور در طى یک قرن گذشته بوده است. مصدومان زیر چهل سال عموما به دلیل کمبود وقت دفترچه هشدارهای ایمنی را مطالعه نکرده اند .) موزه تست تراکتور دانشگاه نبراسکا تلاش سازندگان براى گوشزد کردن خطرات تراکتور به کاربران و ترغیب کردن آنها به خواندن و عمل کردن به نکات ایمنی را از سال 1919 آرشیو کرده است توصیه دفتر بین المللی کار،2 کارفرمایان باید اطمینان حاصل کنند که افرادی که تحت نظر آنها کار می کنند با توصیه های ایمنی آشنایی کامل دارند و این دفترچه ها را با دقت مطالعه کرده اند و با نکات ایمنی آشنایی کامل دارند. قبل از سال 1950 مهمترین عامل براى کشاورزان عملکرد قابل اطمینان تراکتور به منظور افزایش بازده زمین و تسهیل امور کشاورزی بوده و نه ایمنى تراکتو ها. البته این موضوع کاملا قابل درک است، چرا که در صورت خرابى تراکتور و ایجاد وقفه در عملیات ممکن است محصول از بین برود.,و این بذین معناست که کاربر درآمدی از کار خود بدست نمی آورد.  به نظر می رسد که در حال حاضر نیز اولویت اول کشاورزان محصولاتشان است و نه ایمنی خودشان. در حال حاضر سیستم هاى اتوماتیک فاقد بازخورد همزمان هستند و در شرایط خطر نمی توانند به کشاورز کمک کنند. در حالى که نیاز به تولید سیستم هاى خطایاب در برنامه ریزى و در حین انجام عملیات کشاورزى وجود دارد و سیستم هاى کمکى براى تصمیم گیرى هاى حساس و همزمان باید بیشتر توسعه یابند تا کاربر بتواند در زمان مواجه با خطرات احتمالی از قبل آمادگی لازم را داشته باشد.

سازندگان علائم و تجهیزات ایمنی وسایل کشاورزی از فروشندگان و مسئولان می خواهند تا اهمیت ایمنی را برای کاربران توضیح دهند. مسى فرگوسن دو دفترچه یکى براى اپراتور و دیگرى براى ایمنى در اختیار کاربران قرار مى دهد و خریداران محصولات این کارخانه موظف به امضا و اعلام آگاهى از هشدارهاى ایمنى مى باشند. این در حالى است که فروشندگان این محصولات اظهار داشته اند که خریداران میل چندانى نسبت به گوش دادن به توصیه هاى ایمنى نشان نمى دهند و این ناشی از اطلاع دقیق کاربران تراکتور از احتمال خطراتی است که حتی ممکن است جانشان را بخطر بیندازد.

این راهکار اگر چه ممکن است مسى فرگوسن را از اتهامات و شکایات احتمالى حفظ کند، اما کمکى به اجراى توصیه هاى ایمنى توسط خریدار و بقیه افرادى که با ماشین آلات کار نمی کند.

3-3 فواید و پتانسیل علائم هشدار تصویری

علائم هشدار تصویری اطلاعات و هشدارها را به سرعت و بدون نیاز به کلمات منتقل می کنند. طبق چارچوب سازمان بین المللی استاندارد، علائم ایمنی و خطر باید قالب بندی های خاصی داشته باشند   در این تحقیق از علائم عمودی با دو پنل استفاده شده که در پنل بالایی علامت توجه قرار دارد. سه ویژگى که علائم تصویرى تاثیرگذار عبارتند از اینکه

-1جلب توجه کند

،-2درک فرد را نسبت به خطر افزایش دهد،

و سوم اینکه منجر به بهبود رفتار او شود

-میزان اثربخشى هر یک از این ویژگى ها با عوامل مرتبط یا نامرتبط با طراحى تغییر می کنند

فواید اصلی علائم تصویری

 

تفهیم سریعتر و دقیق تر نسبت به کلمات

یادآورى سریع نکات

قابل فهم براى افراد با مشکل دیدارى یا کم سواد

برجسته سازى هشدارها

افزایش خوانایى هشدارها

قابلیت درک بهتر نسبت به متن از فاصله دور

موارد بالا از فواید اصلی علائم تصویری میباشند که البته الویت اول برای کاربران این است که آشنایی کامل با این علائم میباشد.

-4 نتیجه گیری

علائم هشدار تصویری پس از بازبینیدقیق  پتانسیل این را دارند که موجب کاهش آمار سوانح مرتبط با کشاورزی شوند. اگرچه در حال حاضر علائم ایمنی هنوز جایگاه خود را بین کاربران ماشین آلات کشاورزی پیدا نکرده اند، این علائم می توانند به سرعت خطر را به بیننده تفهیم کنند و بر رفتار ایمن کاربران تاثیر مثبت بگذارند. پژوهش های انجام شده در حوزه علائم هشدار تصویری در تعداد و محدوده جغرافیایی بسیار محدود می باشند. با توجه به اقلیم گسترده ایران و تنوع ماشین آلات مورد استفاده در کشاورزی، محققان می توانند پژوهش های سودمندی برای کاهش سوانح و بهبود علائم هشدار تصویری در سطح بین المللی انجام دهند.و این ضمینه برای کشور ما نیز وجود دارد با توجه به اینکه تعداد سوانح کاربران کشاورزی رو به افزایش است با کار بر روی این پروژه در ضمینه تکمیل و تفهیم و نسب علائم مورد نیاز کاربران موجب کاهش این سوانح شوند.