مقدمه:

در این مقاله اطلاعات اساسی پیرامون رعایت اصول ایمنی و چگونگی کار با تراکتورها، ادوات و ماشین های خودگردان ارائه می گردد.

مهارت هایی که می بایست بعنوان یک اپراتور یا هدایت کننده ماشین آلات یاد بگیریم روش راه اندازی و بکارگیری صحیح ماشین آلات به منظور بهره وری بیشتر، افزایش عمر مفید ماشین، افزایش ضریب آماده بکار بودن ماشین آلات برای فصل کار میباشد. رعایت این اصول علاوه بر افزایش امنیت غذایی جامعه  منجر به محافظت و افزایش بهره وری  اپراتور  و جلوگیری از آسیب های احتمالی به دیگران است. باید یاد بگیریم که با کمترین هزینه و کمترین آسیب بیشترین بازده راداشته باشیم و تلاش کنیم تا با فراگیری و رعایت اصول ایمنی یک اپراتور کاملا حرفه ای باشیم.

آنچه یک اپراتور تراکتور باید بداند: 

سرویس و نگهداری مناسب ماشین آلات را فقط و فقط با توجه به کتابچه دستورالعمل اختصاصی همان وسیله انجام دهد.

از تراکتور فقط برای کاری که طراحی شده استفاده کند.

وارسی قبل از شروع کار را انجام دهد.

در هنگام سوخت گیری خطر آتش سوزی یا انفجار را بر طرف کند.

توصیه های داده شده در راه اندازی و خاموش کردن تراکتور را رعایت کند.

در هنگام کار دقت ویژه ای برای جلو گیری از سوانح انجام دهد.

در هنگام کشیدن ادوات و ماشین ها احتیاط های خاصی را متناسب با محل حرکت و نوع اتصال وسیله به کشنده رعایت کند.

 

استفاده از تراکتورها برای کارهایی که مشخص شده است.

در عملیات کشاورزی تراکتورها کارهای مختلفی انجام می دهند که این اعمال عبارتند از:

1- کشیدن ادوات سنگین برای اعمال شخم.

2- بعنوان یک واحد حمل و نقل برای انتقال وسایل از یک محل به محل دیگر.

3- حامل ادوات که ابزار سوار را حمل می کنند.

4- تامین منابع قدرت برای ماشین های دیگر از طریق محور توان دهی یا سیستم های هیدرولیک.

 

برای انجام این کارهای گوناگون تراکتورها باید قابلیت های مختلفی داشته باشند که عبارتند از:

1- قابلیت تغییر فاصله چرخ ها .

2- قابلیت فرمان دادن سریع.

3- موتور های با قدرت بالا.

4- جعبه دنده های چند سرعته.

5- ارتفاع زیاد شاسی از زمین.

6- توزیع وزن نابرابر بین چرخ های جلو و عقب.

7- ترمز های مستقل برای هرچرخ.

8- اتصال مالبند قابل تنظیم.

9- اتصال قابل کنترل هیدرولیکی.

10- کنترل های هیدرولیکی.

11- امکان افزودن وزن و چرخ های دوتائی.

12- مدارهای هیدرولیک برای نیرو دادن یا بلند کردن ادوات و ماشین ها.

 13- محور توان دهی برای راه اندازی ادوات کشیدنی و سوار.

14- قفل دیفرانسیل.

15- امکان سوار کردن ادوات روی شاسی تراکتور.

 

نکته:

قابلیت های ذکر شده به یک ماشین اجازه می دهد که در عملیات زراعی کارهای متنوعی را انجام دهد و بازدهی تراکتور و سهولت عملکرد آن را افزایش دهد و کارکرد تراکتور را ایمن سازد. هر چه طراحی ماشین برای انجام کارهایش بهتر باشد خطرات کاری کمتری وجود دارد. لازم است که از تراکتور در انجام کارهای مشخصی که برای آن طراحی شده است استفاده کرد و تراکتور یک وسیله تفریحی نیست و باید از همه ی احتیاط ها و توصیه های ذکر شده در کتابچه ی دستورالعمل پیروی شود.

 

           

 وارسی های قبل از شروع کار:

 

تراکتور خود را همانند خلبانی که هواپیما را بررسی می کند وارسی کنید .

1- لاستیک ها

2- سپرها

3- سکو و پله ها

4-  لوله های سوخت رسانی و هیدرولیک

5- قابلیت دید اپراتور از داخل کابین

6- ترمز ها

7- فرمان

8-  وسایل روشنایی

9-  تنظیم صندلی

10- کلید ایمنی روشن کردن در حالت خلاص

11- علایم هشدار دهنده

توجه:

قبل از وارسی تراکتور از رعایت پوشش مناسب خود اطمینان حاصل فرمایید. لباس های گشاد و آویزان در داخل قطعات متحرک گیر کرده شمارا به سمت ماشین

می کشد. کفش ایمنی خود را بررسی و از وضعیت خوب آن از قبیل ضد سرش بودن  و  بستن محکم بند ها اطمینان حاصل کنید.

 

-بازدید لاستیک ها

بریدگی روی آج و دیواره لاستیک را نگاه کنید.

فشار باد لاستیک را کنترل کنید.

توجه داشته باشید که لاستیک های آسیب دیده می ترکند و تراکتور را از کنترل شما خارج می کنند.  باد کم لاستیک موجب آسیب داخل آن و باد زیاد لاستیک موجب پرش چرخ های جلو در برخورد باسطح ناهموار شده و کنترل ماشین از دست شما خارج می کند.

 

- بازدید سپرها

اطمینان حاصل کنید که همه سپرها سر جایشان هستند .سپرها شما را از قطعات متحرک و نقاط گیر کردن حفظ می کنند. همیشه اطمینان حاصل کنید که محور توان دهی تراکتور و همه حفاظ هایی که برای ادوات محور توان دهی گرد فراهم شده است سر جایشان هستند.

 

- بازدید سکو و پله ها

گل های لغزنده ، گریس و هر نوع بقایای گیاهی را که ممکن است در روی پله ها و سکوی اپراتور جمع شده باشند تمیز کنید. به خاطر داشته باشید که زنجیرها و ابزاری که بر روی سکوی اپراتور حمل می کنید ممکن است در کار پدال دخالت کرده ، موجب لغزش یا سقوط از تراکتور شوند ، بنابراین آنها را حتما خارج کنید.

 

 - بازدید لوله های سوخت رسانی

نشت خطوط سوخت رسانی و اتصالات ،خطر آتش سوزی و هدر رفتن سوخت را به دنبال دارد. هدر رفتن فشار یا روغن از لوله های سیستم هیدرولیک منجر به تلفات در فرمان هیدرولیکی، ترمز هیدرولیکی و کنترل اتصال سه نقطه خواهد شد. لوله های سیستم هیدرولیک را در وضعیت خوبی نگه دارید. فشار مایعات تحت فشار می تواند به داخل پوست نفوذ کند و آسیب جدی برساند. لذا قبل از قطع لوله های سوخت رسانی، فشار را تخلیه کنید. و قبل از وارد کردن فشار همه اتصالات را سفت کنید.از یک تکه مقوا یا کاغذ برای پیدا کردن نشت استفاده کنید و از دست های خود برای این منظور استفاده نکنید. برای جلوگیری از آسیب های ناشی از خروج روغن تحت فشار و اجتناب از هدر رفتن توان هیدرولیک در فرمان ،ترمزو کنترل اتصال سه نقطه، لوله ها، اتصالات و واشر های معیوب را تعویض کنید و اتصالات باید سفت باشند.

 

- بازدید قابلیت دید راننده

برای کار مطمئن با تراکتور به دید خوب در همه جهات نیاز دارید.تمیزی شیشه جلو یا برف پاکن و تنظیم آینه را در تراکتور های کابین دار وارسی کنید. اگر پنجره ها نیاز به تمیز کردن دارند، این کار را روزانه انجام دهید.

 

- بازدید ترمزها

قبل از حرکت تراکتور، ترمز های آن را امتحان کنید و دوباره در سرعت پایین این کار را انجام دهید. اگر تراکتور شما دارای ترمز هیدرولیکی است، موتور را روشن کنید سپس هر پدال را به پایین فشار دهید و نحوه کارش را مشاهده نمایید. ترمزها باید سفت باشند. فاصله حرکت پدال باید از آنچه در کتابچه اپراتور تعیین شده بیشتر باشد. سپس هردو پدال را به هم قفل کرده ، به آرامی به جلو حرکت داده ،کلاچ را آزاد نموده ، ترمز ها را به پایین فشار دهید. اگر ترمز ها متعادل نباشند تراکتور منحرف خواهد شد. اگر ترمزها با این آزمایش خوب عمل نکردند،کتابچه دستورالعمل برای تنظیم ترمزها را مطالعه و یا از کارگاه سرویس بخواهید تنظیم ترمزها را برای شما انجام دهد.

 

 

- بازدید فرمان

غربالک فرمان را در جهتی بچرخانید و به مقدار چرخش غربالک قبل از چرخیدن چرخ ها توجه کنید. فرمان دادن باید سریع، عکس العمل پذیر ،حساس و بدون حرکات اضافی در اتصالات فرمان باشد. ماشین های که به فرمان هیدرولیکی مجهز هستند با کوچک ترین فشار انگشت باید عکس العمل نشان دهند.

 

 - بازدید وسایل روشنایی

در طی روز وقتی دید کافی نیست و بعد از غروب آفتاب و همچنین هنگام حرکت در روی جاده های عمومی به نور نیاز دارید. اگر ضرورت استفاده از روشنایی را پیش بینی می کنید، قبل از شروع به کار، وسایل روشنایی را وارسی کنید. چراغ ها را به طور مرتب با رعایت موارد ذکر شده در کتابچه راهنما به خوبی تنظیم کنید. چراغ های اخطار دهنده را به هنگام حرکت در روی جاده های عمومی طی روز و شب روشن نگه دارید تا مردم بتوانند به راحتی شما را تشخیص بدهند.

 

 - تنظیم صندلی راننده

در صورتی که شخص دیگری از تراکتور شما استفاده می کرد، وضعیت صندلی خود را تنظیم کنید. وقتی که دست های شما روی غربالک فرمان قرار می گیرد، زاویه ساعد و بازوی شما باید 90 درجه باشد. پای شما باید بعد از فشردن پدال کمی زاویه دار باشد.بسیاری از صندلی های تراکتور به تناسب وزن اپراتور قابل تنظیم هستند. تا مانند یک بالش اپراتور را در مقابل ضربات و تکان های شدید حفاظت کنند.

 

- بازدید کلید های روشن کردن تراکتور در حالت خلاص

کلید های روشن کن در حالت خلاص در هنگامی که دنده یا کلاچ در گیر باشد، جلو روشن شدن موتور را می گیرد آنها را مرتب وارسی کنید تا از کارکرد درست آنها مطمئن شوید.

 

- جلوگیری از گریختن ( در رفتن ) تراکتور

با جلوگیری از گریختن ماشین آز آسیب یا مرگ احتمالی اجتناب کنید. با کوتاه کردن اتصال ترمینال های استاتور(راه انداز)موتور را روشن نکنید. هرگز زمانی که روی زمین هستید موتور را روشن نکنید. موتور را فقط از صندلی اپراتور و در حال قرار داشتن دنده در وضعیت خلاص یا پارک روشن کنید.

 

- سوخت گیری

در هنگام سوخت گیری از آتش سوزی و انفجار جلوگیری نمایید. بیشترین خطر در هنگام کار با بنزین یا گاز مایع است. این سوخت ها از درجه حرارت 22 درجه سانتیگراد به صورت بخار در می آیند و با هوای اطراف مخلوط قابل انفجاری را در غلظت نسبتا" پایین (6 درصد) سوخت – بخار به وجود می آورند. سوخت گازوئیل را مطمئن تر می توان استفاده کرد. گازوئیل در حرارت 43 درجه سانتیگراد بخار می شود. اما موارد ایمنی که برای گازوئیل به کار می گیرید همانند بنزین باشد.

 

- موارد ایمنی در خصوص سوخت بنزین و گازوئیل

مخازن سوخت را شناسائی و علامت گذاری کنید تا احتمال خطر به اشتباه گرفتن سوخت بنزین یا گازوئیل را از بین ببرید.

از سالم بودن درب باک اطمینان حاصل نمایید.

حتما در پایان روز کاری سوخت گیری برای روز کاری بعد انجام شود.

مخازن بنزین را با بر چسب قرمز و مخازن گازوئیل را با برچسب سبز مشخص نمائید.

سوخت بنزین و گازوئیل را در ظروف تایید شده از نظر ایمنی حمل کنید.

حداقل 5 دقیقه یا بیشتر قبل از سوخت گیری یک موتور گرم صبر کنید تا خنک شود و بعدأ سوخت گیری کنید.

هنگام جوشکاری یا سیگار کشیدن اقدام به سوخت گیری نکنید و موتور و همه کلید های برقی را خاموش کنید.

روشن کردن تراکتور

بعد از این که اقدامات ایمنی قبل از کار را تکمیل کردید؛ احتیاط های زیر را در هنگام روشن کردن موتور رعایت کنید:

اگر تراکتور را در داخل کارگاه روشن می کنید، تهویه کافی فراهم نمائید چرا که منو اکسید کربن ،که یک گاز بی بو و بئ رنگ و کشنده است ،در گازهای خروجی همه موتورها موجود است. اطمینان حاصل کنید که در هنگام روشن کردن موتور در داخل ، هوای کافی و تمیز وجود داشته باشد . درها و پنجره ها  را باز کنید و به استقبال مرگ نروید.

تراکتور را از سکوی اپراتور روشن کنید و هرگز از بین چرخ ها تراکتور را روشن نکنید زیرا اگر دنده درگیر باشد به شما صدمه وارد خواهد شد.

مراقب باشید که محور توان دهی درگیر نباشد.

قبل از اقدام به روشن کردن تراکتور حتما بازرسی چشمی اطراف تراکتور انجام دهید تا از وجود احتمالی حیوانات لابلای تسمه ها و اشیاء غیر متعارف در نزدیکی لاستیک ها و محور توان دهی اطمینان حاصل نمایید.

قبل از روشن کردن موتور ، کلاچ را قطع و دنده را در وضعیت خلاص یا پارک قرار دهید.

در هنگام اتصال ادوات از محل صندلی اپراتور خط اتصال را میزان کنید. در هنگام اتصال به هیچکس اجازه ندهید بین تراکتور شما و وسیله قرار گیرد.

قبل از حرکت تراکتور به جلو و عقب نگاه کنید. مراقب باشید که مانع یا اشخاصی در جلو یا عقب تراکتور نباشند.با بوق زدن دیگران را از حرکت تراکتور باخبر کنید.

درگیر کردن نیرو به چرخ های محرک را به آرامی انجام دهید. درگیر کردن ناگهانی کلاچ یا تعویض دنده هیدرولیک با سرعت بالا می تواند موجب واژگونی تراکتور خصوصا در شیب ها گردد.

متوقف کردن و پارک تراکتور

برای جلوگیری از حوادث در هنگام توقف نکات ذیل را رعایت کنید:

قبل از توقف، چرخیدن و یا کم کردن سرعت، علامت دهید.

در بزرگراه ها در صورت امکان برای توقف به طرف شانه دست راست جاده حرکت کنید.

قبل از ترمز گرفتن سرعت را کم کنید و کلاچ را پایین نگهدارید و ترمز کنید. در حرکت در بزرگراه پدالهای هر دو ترمز را به هم قفل کنید.

در هنگام توقف روی سطوح لغزنده مانند یخ و برف، زمین نرم و یا کود دامی،ترمز را چندین بار بالا و پایین کنید و اگر ترمز گرفته شد و تراکتور به

یک سمت سر خورد ترمز را چندین بار بگیرید و رها کنید تا تراکتور متوقف شود.

در هنگام کشیدن و متوقف کردن بارهای سنگین مراقب باشید.

در هنگام ترک تراکتور همه ادوات را پایین بیاورید و همه کلیدهای الکتریکی را قطع کنید و آنها را بردارید.

 

انواع حوادث تراکتور که یک راننده با آن مواجه است

واژگون شدن تراکتور

سقوط از تراکتور

له شدن زیر تراکتور

زیر گرفتن اشخاص و یا حیوانات

تصادف با وسایل موتوری دیگر

گیر افتادن در محور توان دهی

 

برای درک علل  واژگونی تراکتور باید نیروهایی را که روی تراکتور عمل میشوند را بشناسید

نیروی ثقل

نیروی گریز از مرکز

گشتاور محور عقب

اهرم بندی یا نقطه اتصال

 

جلوگیری از وا‍ژگون شدن تراکتور

برای سالم ماندن خود و جلوگیری از صدمه دیدن تراکتور از معلومات خود در مورد دلایل واژگونی استفاده کنید. از روش هایی که با ستفاده از نیروی ثقل، تراکتور شما را راست نگه می دارند

و نیروهایی که واژگون کردن تراکتور را به حداقل می رسانند پیروی کنید. حدود سه چهارم آسیب های واژگونی تراکتور ناشی از واژگون شدن به پهلو است.

 

وسایل ایمنی محافظت از واژگونی تراکتور

استفاده از قاب های محافظ واژگون شدن.

استفاده از اطاقک محافظ واژگون شدن.

 

حوادث غیر ضروری و قابل اجتناب در رانندگی تراکتور

سقوط از تراکتور

سقوط اپراتور

حمل مسافر

تراکتور های  چهار چرخ محور

حوادث محور تواندهی

حوادث مربوط به اتصال ادوات

 

نکات ایمنی

پله ها و سکوها را تمیز کنید.

هرگز از روی تراکتور نپرید.

برای بالا رفتن از تراکتور حتما از دستگیره یا نرده استفاده کنید.

فقط تراکتور را از سکوی اپراتور هدایت کنید.

سرعت مطمئن کاری را حفظ کنید.

هنگام خستگی استراحت کنید و هر  2تا 2.5 ساعت کار 10 الی 15 دقیقه توقف کنید.

تراکتورها برای حمل فقط یکنفر، و آن هم اپراتور طراحی شده است.

تراکتورهای چهار چرخ محرک با فرمان مفصل دار در وسط لولا می شوند لذا هرگز در هنگام روشن بودن موتور بین چرخ های تراکتور قرار نگیرد.

محور تواندهی بدون محافظ خطرناک است ، لذا از روپوش و محافظ محور استفاده کنید.

از روی صندلی اپراتور،تراکتور خود را برای اتصال در وضعیت مناسب قرار دهید.

قبل از باز کردن ادوات، موتور را خاموش کنید و ترمز دستی را بکشید.

نقطه اتصال را به وسیله قفل محکم کنید.

در هنگام حمل و نقل وسایل در جاده های عمومی از زنجیر اطمینان بین تراکتور و وسیله نقلیه استفاده کنید.

 

نکات ایمنی در خصوص اتصال ادوات دنباله بند به تراکتور

از فلزات و پیچ مهره های فولادی و محکم استفاده کنید.

از جک ها، بالاکش ها برای بلند کردن ادوات و اتصال آنها استفاده کنید.

اگر وسیله خوب حمایت نشده باشد در زیر آن قرار نگیریدو مراقب انگشتان  خود باشید.

مراقب باشید که قفل های ایمنی و دستگیره ها محکم بسته شده باشند.

 

نکات ایمنی در خصوص جدا کردن ادوات دنباله بند از تراکتور

جای مناسبی را انتخاب کنید؛ یک سطح صاف، سفت و زهکشی شده.

پایه های حمایت کننده و جک هارا پایین بیاورید.

از اتصالات حمل و نقل یا پایین آوردن وسیله بر روی زمین استفاده کنید.

 

نکات ایمنی هنگام رانندگی در جاده های عمومی برای جلوگیری از تصادف

متأسفانه حدود 17 درصد تصادفات کشنده مربوط به حرکت تراکتورها در روی جاده های عمومی است.

استفاده از علامت خودرو های کندرو.

استفاده از چراغ های های اخطار دهنده در جلو و عقب تراکتور.

 استفاده از آینه های بغل و داخل کابین.

 

نکات ایمنی هنگام کشیدن تراکتور ها و ماشین های خودگردان

وسیله را برای کشیدن آماده کنید، همه اهرم های تغییر دنده را در وضعیت خلاص و حرکت محور توان دهی را قطع کنید.

اتصال ایمن را برقرار کنید و یک نقطه اتصال محکم را برای کشیدن پیدا کنید و هرگز از طناب استفاده نکنید.

 

فهرست علائم ایمنی برای تراکتورها

کارخانه های سازنده تراکتور برای استفاده آسان تر و ایمن تر از تراکتور ها اصطلاحات موثری را انجام داده اند که در چهار دسته بندی قرار می گیرند:

الف- قابلیت دید و شناسائی

شامل: چراغ های جلو- چراغ های عقب - چراغ های کاری عقب- چراغ های هشـــدار دهنــده زرد چشمک زن - علائم گردش کار - منعکس کننده ها - علامت خودروی کند رو - برف پاک کن شیشه جلو و شیشه آفتاب گیر- آینه های طرفین – بوق ها

ب- راحتی اپراتور و سهولت کار

صندلی ضربه گیر قابل تنظیم -پله و دستگیره برای سوار شدن - غربالک فرمان قابل تنظیم – قرار گرفتن کنترل ها در محل مناسب - قدرت هیدرولیک و وسایل اتصال دهنده برای کنترل ادوات سنگین – پنکه ها، صافی ها، تهویه مطبوع و بخاری ها - محافظ های باد -کنترل ها و وسایل برچسب خورده با استفاده از علائم عمومی - کاهش دهنده سر و صدا

ج- حفاظت در مقابل مخاطرات کار

ساختار حفاظتی در مقابل واژگون شدن - کمر بند ایمنی صندلی -گلگیر ها - پله ها و دستگیره ها برای سوار شدن - سکو ها و پله های ضد سریدن - ترمز های هیدرولیکی خود تنظیم – کلید استارت - کلید روشن کن از حالت خلاص - دور سنج و سرعت سنج – کنترل های استاندارد شده - برچسب های هشدار دهنده مخاطره که می توان آثار آن را بر روی سطوح دیگر رسم کرد.

د-  ثبات تراکتور

مالبند های با اتصال ارتفاع پایین -  وزنه های قسمت جلو -  وزنه های چرخ عقب –  سنگین کننده لاستیک -  تنظیم آسان فاصله چرخ - پدالهای ترمز متصل به هم

طراحی چنین ویژگی هایی به قصد به کارگیری آسان تر و ایمن تر از تراکتور است و برای بهره مندی از این ویژگی ها باید نکات زیر را بدانیم:

             

بدانیم آنها چه هستند.

 بدانیم آنها چگونه کار می کنند.

 آنها را در وضعیت خوبی نگه داریم.

  از آنها استفاده کنیم و مطمئن باشیم که دیگران نیز از آنها استفاده می کنند.

 

ماشین های خود گردان:

ماشین های خودگردان ابزارهای قدرتی متحرکی هستند مرکب از واحد های برداشت، کاشت، سمپاشی و واحدهای کاری دیگر.

 

توصیه های مهم برای ایمن راندن ماشین های خود گردان به عنوان واحد قدرتی متحرک:

•  توصیه های کارکرد ایمن تراکتور را می توان برای ماشین های خودگردان نیز بکار گرفت.
•    وارسی های قبل از کارکرد را انجام دهید.
•    برای جلوگیری از آتش سوزی و انفجار، سوخت گیری را با ایمنی انجام دهید.
•    با احتیاط حرکت و توقف کنید.
•   حین حرکت سرعت مطمئن را حفظ کنید.
•    از واژگون شدن، تصادفات، سقوط و حوادث اتصال اجتناب کنید.
•    در جاده ها ی عمومی با ایمنی کامل برانید.
•    سرویس و نگهداری را بر اساس کتابچه اپراتور اختصاصی هر ماشین انجام دهید.
•    ماشین را برای حمل و نقل آماده سازید
•    مخازن بذر را خالی کنید تا فشار بر سیستم هیدرولیک وارد نشود.
•    همه مارپیچ ها و بالابرها ی تخلیه را در وضعیت حمل و نقل قرار دهید.
•    برای قابلیت دید خوب دماغه را تا ارتفاعی پایین بیاوریدکه موانع روی زمین یا جاده  به وضوح دیده شوند.